Er zijn verschillende soorten van meditatie binnen diverse tradities. Meditatie is vooral bekend uit de Oosterse religieuze tradities, en met name uit het Boeddhisme, waarin meditatie een essentiële methode is om de eigen geest te ontwikkelen.
In het Christendom is meditatie de beschouwing van een Bijbeltekst of een gebeurtenis uit het leven van Jezus. Sinds de Middeleeuwen wordt daarnaast als meditatie gezien de beschouwing van de natuur. In de 16e eeuw werd het doel van meditatie innerlijke organisatie, omgang met God en toenemende dienstvaardigheid.
Onder invloed van de Oosterse renaissance ontstond in de 20e eeuw hernieuwde belangstelling voor stilte, concentratie en bewustzijnsverruiming. Er kan onderscheid gemaakt worden in objectgerichte meditatie (contemplatie) en objectvrije meditatie.
Objectgerichte meditatie is gericht op (de beschouwing van) een object of een figuur, bijvoorbeeld (een) god, een kaarsvlam, de ademhaling, of elementen uit de natuur. Objectgerichte meditatie bestaat uit het richten van de aandacht op één punt. Na enige oefening wordt ontdekt dat de aandacht niet meer zo snel wordt afgeleid door impulsen van buitenaf. Dit wordt het éénpuntig maken van de aandacht genoemd.
Na het éénpuntig worden van de aandacht is de bedoeling dat de aandacht geheel ontspant en dat objectvrije meditatie ontstaat. Dit wordt ook het terugkeren van de aandacht naar ‘de bron’ genoemd. Op dat moment vervalt het onderscheidt tussen ‘een object’ en ‘het geheel’: alles smelt samen tot Eén.
Objectvrije meditatie is niet gericht op een object of een figuur, evenmin op een object in de vorm van een gedachte of gevoel. Vrijheid van objecten - de meditatieve staat - ontstaat vanzelf, wanneer de aandacht of focus geheel ontspant.
